استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱ به مدیریت زیست‌محیطی در سازمان‌ها می‌پردازد و هدف آن کاهش اثرات منفی فعالیت‌های سازمان بر محیط‌زیست است. از سوی دیگر، سیستم 5S با بهبود نظم، پاکیزگی، استانداردسازی و مشارکت کارکنان، محیط کاری را کارآمدتر و پایدارتر می‌سازد. ترکیب این دو سیستم، ابزاری مؤثر برای استقرار و نگهداری سیستم مدیریت زیست‌محیطی خواهد بود.
در این مقاله، کاربرد سیستم 5S در استقرار ایزو ۱۴۰۰۱ به‌صورت مرحله‌ای و کاربردی بررسی می‌شود.
—
🔵 ارتباط بنیادی بین 5S و ایزو ۱۴۰۰۱
هدف ایزو ۱۴۰۰۱ پشتیبانی توسط 5S
کاهش آلودگی محیط‌زیست تمیزکاری، تفکیک زباله و حذف منابع آلاینده در مرحله Seiso
کنترل پسماندها و منابع مصرفی ساماندهی و حذف اقلام زائد در مرحله Seiri
استفاده بهینه از منابع (آب، برق، مواد اولیه) استانداردسازی روش‌ها در مرحله Seiketsu
ارتقاء فرهنگ زیست‌محیطی در کارکنان انضباط و آموزش مستمر در مرحله Shitsuke
کاهش حوادث زیست‌محیطی نظم و چیدمان ایمن ابزارها در مرحله Seiton
—
🔷 کاربرد هر مرحله 5S در الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
۱. Seiri (ساماندهی)
حذف مواد، تجهیزات و اسناد غیرضروری که ممکن است آلاینده یا خطرناک باشند
کاهش انباشت پسماندهای بدون مصرف
ایجاد فضا برای ذخیره ایمن مواد شیمیایی یا بازیافتی
🔗 انطباق با:
بند ۶.۱.۲ (شناسایی جنبه‌های زیست‌محیطی)
بند ۸.۱ (کنترل عملیات)
—
۲. Seiton (نظم‌دهی)
چیدمان مواد شیمیایی یا خطرناک به‌گونه‌ای که نشت یا تداخل به حداقل برسد
علامت‌گذاری مناسب روی ظروف بازیافت، زباله، یا منابع پرخطر
جداسازی واضح مسیرهای حرکت انسان و ماشین‌آلات برای ایمنی بیشتر
🔗 انطباق با:
بند ۷.۵ (کنترل اطلاعات مستند)
بند ۸.۲ (آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری)
—
۳. Seiso (پاک‌سازی)
تمیزکاری منظم فضاها برای پیشگیری از آلودگی
بررسی نشتی روغن، رنگ، مواد شیمیایی
استفاده از چک‌لیست‌های پاک‌سازی محیط‌های پرریسک زیست‌محیطی
🔗 انطباق با:
بند ۶.۱.۴ (کنترل ریسک‌های زیست‌محیطی)
بند ۹.۱.۱ (پایش و اندازه‌گیری)
—
۴. Seiketsu (استانداردسازی)
تدوین دستورالعمل‌های محیط‌زیستی برای نگهداری و مصرف مواد
یکسان‌سازی فرم‌ها، رنگ‌ها و برچسب‌ها برای زباله‌های خشک، تر، خطرناک و قابل بازیافت
آموزش نحوه مدیریت پسماند به‌صورت مستند و قابل پیگیری
🔗 انطباق با:
بند ۷.۳ (آگاهی زیست‌محیطی)
بند ۷.۲ (شایستگی کارکنان)
—
۵. Shitsuke (انضباط)
فرهنگ‌سازی برای رعایت رفتارهای زیست‌محیطی (خاموش کردن برق، تفکیک زباله)
انجام ممیزی‌های داخلی منظم 5S با تمرکز بر مؤلفه‌های محیط‌زیستی
تشویق کارکنان به ارائه پیشنهادهای سبز
🔗 انطباق با:
بند ۱۰.۲ (اقدامات اصلاحی)
بند ۱۰.۳ (بهبود مستمر)
—
✅ مزایای اجرای 5S برای استقرار ایزو ۱۴۰۰۱
مزیت توضیح
کاهش ضایعات با حذف منابع غیرضروری و بهینه‌سازی مصرف
پایش بهتر آلاینده‌ها از طریق نظافت منظم و شناسایی سریع نشت و آلودگی
کاهش مصرف انرژی و آب با استانداردسازی رفتارهای روزانه و فرهنگ‌سازی
افزایش مشارکت کارکنان با آموزش دیداری، چک‌لیست‌های ساده و مسئولیت‌پذیری فردی
آماده‌سازی برای ممیزی ایزو ایجاد محیطی منظم، ایمن و قابل ردیابی برای ممیزان خارجی
—
🟩 جمع‌بندی
سیستم 5S با ایجاد محیطی منظم، پاک، ایمن و دارای ساختار، کمک بزرگی به پیاده‌سازی و نگهداری الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ می‌کند. این دو سیستم به‌صورت مکمل یکدیگر عمل می‌کنند:
ایزو ۱۴۰۰۱ استراتژی و الزام را مشخص می‌کند
5S ابزار اجرا و فرهنگ‌سازی را فراهم می‌سازد
در نتیجه، سازمان‌هایی که به‌دنبال استقرار موفق و پایدار سیستم مدیریت زیست‌محیطی هستند، باید از 5S به‌عنوان زیرساخت عملیاتی و فرهنگی کلیدی بهره بگیرند.
بدون دیدگاه