آزمایش‌ها و فرایندهای تایید کیفیت در ایزو ۱۷۰۲۵

آزمایش‌ها و فرآیندهای تأیید کیفیت در ایزو ۱۷۰۲۵

ایزو ۱۷۰۲۵ یک استاندارد بین‌المللی برای آزمایشگاه‌های آزمون و کالیبراسیون است که بر صلاحیت فنی، دقت و صحت نتایج آزمایشگاهی تأکید دارد. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این استاندارد، کنترل کیفیت

و تأیید فرآیندهای آزمون و کالیبراسیون است که شامل روش‌هایی برای اطمینان از درستی، تکرارپذیری و قابلیت اطمینان نتایج آزمایشگاهی می‌شود.

—

۱. فرآیندهای تأیید کیفیت در ایزو ۱۷۰۲۵

برای اطمینان از کیفیت نتایج آزمایشگاهی، ایزو ۱۷۰۲۵ آزمایشگاه‌ها را ملزم به اجرای فرآیندهای زیر می‌کند:

🔹 ۱. اعتبارسنجی و تأیید روش‌های آزمون (Method Validation & Verification)

✅ آزمایشگاه باید روش‌های آزمون و کالیبراسیون را قبل از استفاده تأیید کند.

 فرآیند تأیید شامل بررسی صحت، دقت، حد تشخیص، حد اندازه‌گیری و قابلیت تکرار روش‌ها است.

✅ روش‌های آزمون می‌توانند از منابع زیر باشند:

استانداردهای بین‌المللی (ISO، ASTM، IEC)

روش‌های علمی منتشرشده در مقالات معتبر

روش‌های توسعه‌یافته در داخل آزمایشگاه

—

🔹 ۲. کنترل کیفیت داخلی (Internal Quality Control – IQC)

✅ بررسی عملکرد روزانه تجهیزات و فرآیندهای آزمون برای اطمینان از صحت نتایج.

استفاده از نمونه‌های شاهد، مواد مرجع و نمودارهای کنترل کیفیت برای ارزیابی عملکرد آزمایشگاه.

✅ آزمایش‌های تکراری بر روی یک نمونه برای بررسی تکرارپذیری و انحراف معیار نتایج.

—

🔹 ۳. آزمون مهارت و مقایسه بین‌آزمایشگاهی (Proficiency Testing – PT & Interlaboratory Comparison – ILC)

 

✅ آزمایشگاه باید در آزمون‌های مهارت و مقایسه با سایر آزمایشگاه‌ها شرکت کند.

این آزمون‌ها شامل تحلیل نتایج نمونه‌های یکسان در چندین آزمایشگاه و مقایسه عملکرد آنهاست.

✅ اگر نتایج با سایر آزمایشگاه‌ها انطباق نداشته باشد، اقدامات اصلاحی لازم انجام می‌شود.

—

🔹 ۴. اندازه‌گیری عدم قطعیت (Uncertainty of Measurement)

✅ آزمایشگاه باید مقدار عدم قطعیت اندازه‌گیری (Measurement Uncertainty) را تعیین کند

این مقدار نشان می‌دهد که چقدر می‌توان به نتیجه آزمایش اعتماد کرد و بر اساس مدل‌های آماری محاسبه می‌شود.

✅ کاهش عدم قطعیت منجر به افزایش دقت و قابلیت اطمینان نتایج می‌شود.

—

🔹 ۵. کالیبراسیون تجهیزات و ابزارهای اندازه‌گیری

 تجهیزات آزمایشگاهی باید به‌طور منظم کالیبره شوند تا دقت و صحت نتایج حفظ شود.

✅ کالیبراسیون باید توسط آزمایشگاه‌های دارای گواهینامه ایزو ۱۷۰۲۵ انجام شود.

مستندات کالیبراسیون شامل:

گواهینامه کالیبراسیون

تاریخ انجام کالیبراسیون

عدم قطعیت اندازه‌گیری

—

🔹 ۶. استفاده از مواد مرجع تأییدشده (Certified Reference Materials – CRM)

 استفاده از مواد مرجع تأییدشده برای بررسی دقت روش‌های آزمون و کالیبراسیون.

مواد مرجع دارای مقدار مشخصی از یک ترکیب یا خاصیت فیزیکی هستند که برای اعتبارسنجی نتایج آزمون‌ها استفاده می‌شوند.

—

🔹 ۷. ممیزی داخلی و ارزیابی عملکرد سیستم کیفیت

 آزمایشگاه باید به‌طور دوره‌ای ممیزی داخلی انجام دهد تا اطمینان حاصل کند که فرآیندها مطابق با الزامات ایزو ۱۷۰۲۵ هستند.

هرگونه عدم انطباق شناسایی شده و اقدامات اصلاحی اجرا می‌شود.

ممیزی‌ها به بهبود مستمر و حفظ اعتبار نتایج آزمایشگاهی کمک می‌کنند.

—

۲. اهمیت تأیید کیفیت در ایزو ۱۷۰۲۵

 افزایش دقت و قابلیت اطمینان نتایج آزمایشگاهی

کاهش خطاها و عدم انطباق‌ها در فرآیندهای آزمون و کالیبراسیون

تضمین قابلیت تکرار و بازتولیدپذیری نتایج آزمایش‌ها

افزایش اعتبار آزمایشگاه و پذیرش بین‌المللی نتایج

شناسایی و اصلاح مشکلات قبل از بروز خطاهای جدی

—

۳. جمع‌بندی

ایزو ۱۷۰۲۵ بر کنترل کیفیت، تأیید روش‌های آزمون، کالیبراسیون تجهیزات، اندازه‌گیری عدم قطعیت و استفاده از آزمون‌های مهارت تأکید دارد. اجرای این فرآیندها باعث دقت بالاتر، کاهش خطاها و افزایش

اعتبار بین‌المللی آزمایشگاه‌ها می‌شود.