ISO 14644 مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی است که الزامات طراحی، طبقه‌بندی، اجرا، آزمون و پایش اتاق‌های تمیز (Cleanrooms) و محیط‌های کنترل‌شده مرتبط را مشخص می‌کند. این

استانداردها برای صنایعی که کنترل آلودگی ذرات معلق و میکروارگانیسم‌ها اهمیت بالایی دارد، ضروری هستند.

هدف ISO 14644:

تعریف سطوح پاکیزگی هوا بر اساس غلظت ذرات معلق.

 

ارائه دستورالعمل‌هایی برای طراحی و ساخت اتاق‌های تمیز.

 

تضمین کنترل مناسب آلودگی در محیط‌های حساس.

 

راهنمایی در مورد پایش و اعتبارسنجی عملکرد اتاق‌های تمیز.

دامنه کاربرد:

 

صنایع داروسازی و زیست‌فناوری

 

تولید نیمه‌رساناها و میکروالکترونیک

 

صنایع هوافضا

 

مراکز پزشکی و بیمارستان‌ها (اتاق‌های جراحی)

 

تولید تجهیزات اپتیکی و فناوری لیزر

 

صنایع غذایی و آشامیدنی با الزامات بهداشتی بالا

ساختار اصلی استاندارد ISO 14644:

استاندارد ISO 14644 به چندین بخش تقسیم می‌شود که هر بخش به جنبه‌ای خاص از اتاق‌های تمیز می‌پردازد:

 

۱. ISO 14644-1: طبقه‌بندی پاکیزگی هوا بر اساس غلظت ذرات معلق.

 

این بخش، اتاق‌های تمیز را بر اساس تعداد و اندازه ذرات موجود در هوا طبقه‌بندی می‌کند.

۲. ISO 14644-2: نظارت بر پاکیزگی هوا برای تأیید مستمر انطباق.

ارائه راهنمایی برای پایش دوره‌ای عملکرد اتاق تمیز.

۳. ISO 14644-3: روش‌های آزمون برای بررسی عملکرد اتاق تمیز.

روش‌های آزمون برای ارزیابی پارامترهایی مانند سرعت هوا، فشار، دما و رطوبت.

۴. ISO 14644-4: طراحی، ساخت و راه‌اندازی اتاق‌های تمیز.

الزامات طراحی، انتخاب مصالح و فرآیندهای ساخت.

۵. ISO 14644-5: عملیات اتاق‌های تمیز.

دستورالعمل‌های بهره‌برداری، نگهداری و آموزش پرسنل.

۶. ISO 14644-7: محفظه‌های تمیز جداشده (Separative Devices).

 

الزامات برای تجهیزات خاص مانند گلودروم‌ها (Gloveboxes) و مینی‌انویرومنت‌ها.

 

۷. ISO 14644-8: طبقه‌بندی پاکیزگی هوا بر اساس غلظت مواد شیمیایی (AMC).

کنترل آلودگی‌های شیمیایی که بر فرآیندهای حساس تأثیر می‌گذارند.

۸. ISO 14644-9: طبقه‌بندی پاکیزگی سطوح بر اساس ذرات معلق.

روش‌های ارزیابی پاکیزگی سطوح داخلی اتاق‌های تمیز.

۹. ISO 14644-10: پاکیزگی سطوح بر اساس آلودگی میکروبی.

الزامات کنترل میکروارگانیسم‌ها بر روی سطوح.

۱۰. ISO 14644-12: اصول تعیین و تأیید اتاق‌های تمیز.

راهنمایی برای اطمینان از عملکرد مطلوب اتاق‌های تمیز.

طبقه‌بندی اتاق‌های تمیز بر اساس ISO 14644-1:

 

اتاق‌های تمیز بر اساس تعداد ذرات معلق در هر متر مکعب هوا و اندازه آن‌ها به کلاس‌های مختلف تقسیم می‌شوند.

 

جدول نمونه‌ای از طبقه‌بندی ISO 14644-1:

> توضیح:

ISO 1 نشان‌دهنده بالاترین سطح پاکیزگی است.

کلاس‌های پایین‌تر (مانند ISO 7 و ISO 8) برای فرآیندهای با حساسیت کمتر مناسب‌اند.

الزامات کلیدی برای طراحی و عملکرد اتاق‌های تمیز (مطابق ISO 14644-4 و ISO 14644-5):

۱. کنترل جریان هوا:

استفاده از فیلترهای HEPA و ULPA برای حذف ذرات معلق.

طراحی مسیرهای جریان هوا برای جلوگیری از بازگشت آلودگی.

۲. کنترل فشار مثبت/منفی:

فشار مثبت: برای جلوگیری از ورود آلودگی (مثلاً در صنایع دارویی).

فشار منفی: برای جلوگیری از خروج آلودگی (مثلاً در آزمایشگاه‌های بیولوژیکی).

۳. کنترل دما و رطوبت:

تضمین شرایط پایدار محیط برای فرآیندهای حساس.

۴. انتخاب مصالح داخلی مناسب:

استفاده از مصالحی با حداقل تولید ذرات و سهولت تمیزکاری.

۵. پوشش و لباس پرسنل:

استفاده از لباس‌های ضدآلودگی متناسب با کلاس اتاق تمیز.

۶. پایش و نگهداری مستمر:

پایش دائمی کیفیت هوا، فشار، دما و سایر پارامترهای کلیدی.

اجرای برنامه‌های نگهداری پیشگیرانه برای تجهیزات و فیلترها.

روش‌های آزمون کلیدی (مطابق ISO 14644-3):

اندازه‌گیری تعداد ذرات معلق هوا با استفاده از ذره‌شمارها.

تأیید یکپارچگی فیلترهای HEPA/ULPA برای جلوگیری از نشت ذرات.

آزمون‌های جریان هوا و سرعت آن برای بررسی الگوهای مناسب جریان هوا.

آزمون‌های فشار تفاضلی برای تأیید سطوح فشار مناسب بین مناطق مختلف.

اندازه‌گیری پارامترهای میکروبیولوژیکی برای کنترل بار میکروبی در صنایع حساس.

مزایای پیاده‌سازی استاندارد ISO 14644:

حفظ کیفیت محصولات حساس با کاهش آلودگی محیطی.

انطباق با الزامات قانونی و مقرراتی در صنایع دارویی و الکترونیک.

افزایش بهره‌وری و کاهش ضایعات از طریق فرآیندهای تولید پاکیزه‌تر.

کاهش هزینه‌های ناشی از دوباره‌کاری و تعمیرات به دلیل کنترل مؤثر آلودگی.

بهبود ایمنی محصول و سلامت مصرف‌کننده در صنایع پزشکی و غذایی.

جمع‌بندی:

ISO 14644 مرجع اصلی برای طراحی، ساخت، بهره‌برداری و پایش اتاق‌های تمیز است. این استانداردها برای سازمان‌هایی که نیازمند کنترل دقیق آلودگی محیطی هستند، مانند صنایع داروسازی، الکترونیک و هوافضا، اهمیت ویژه‌ای دارند. با پیاده‌سازی ISO 14644، سازمان‌ها می‌توانند کیفیت محصولات را تضمین کرده، ایمنی فرآیندها را افزایش دهند و الزامات قانونی را رعایت کنند.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *